Fetva Vermeye Cüretli Olmak

Fetva vermeye en cüretli olanınız, ateşe atılmaya en cüretli olanınızdır. (Darimi, Camiu’s-Sağir)

Dini meselelerin hükümlerini açıklamada temkinli hareket etmeli, bir konunun bütün detaylarını bilmedikçe fetva vermeye cüret edilmemelidir.[Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]

Bir meseleyi öğrenmek için soran, bir mesele hakkında fetva isteyen kişiye “Müstefti”, o meselenin hükmünü açıklayarak cevap veren kişiye de “Müfti” denir. Verilen cevap da “Fetva” ismini alır. Bu hususta uyulması gereken bazı şartlar vardır. Mesela bir konuda fetva almak için soru soran birisi, meseleyi öğrenip gerektiği gibi amel etmek için sormalıdır; haksız yere başkaları aleyhinde kullanmak, başkalarının bilgisizliğini açığa çıkarmak veya gereksiz bir münakaşa çıkarmak için değil.[Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]
Sorulan soruya cevap verecek kişiye gelince; bu kişinin yerine getirmesi gereken iş oldukça zordur. Fetva veren kişi, Allah katında oldukça sorumluluk isteyen bir durumdadır. Çünkü sorulan ssorunun cevabı hakkında şer’i esasa dayanmadan, sorulan soruya ait dini hükümleri hakkıyla bilmeden cevap vermek, din adına büyük bir cürettir, İslam şeriatı adına bir iftiradır; şer’i hükümlere karşı saygısızca bir saldırıdır.[Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]
İnsanın yapması gereken şey, kendisine gerekli olan işlerle uğraşması ve iyi bilmediği bir konuda konuşmaktan çekinmesidir. Aksi takdirde kendisini manevi sorumluluktan kurtaramaz.[Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]
Ne yazık ki zamanımızda bu önemli esasa uygun hareket edenler[Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] oldukça azdır. Birtakım kimseler dini ilimleri ile yakınlıklları [Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]olmadığı veya pek az olduğu halde önemli şer’i meseleler hakkında konuşmaktan ve yazı yazmaktan hiç çekinmiyorlar. Kendi kuruntularına aykırı görüş bildirenleri cahillikle suçlama cesaretini göstermekten de hiç sıkılmıyorlar.
Halbuki vaktiyle birçok alim, dini ilimlerde geniş bilgiye sahip oldukları halde, yine de dini konularda kendi adlarına hüküm ve fetva vermeye cesaret edemememişler, İslam dünyasının itibarını kazanmış bir mezhep sahibinin, mesela İmam-ı Azam’ın veya İmam-ı Malik’in verdiği hükümlerle amel etmişler, sorulan meseleler hakkında da bu büyük alimlerden güvenilir ve sağlam bir şekilde gelen bilgiler doğrultusunda fetva vermişlerdir. Fetvalarında bunu açıkça ifade ederek, şüphe ve tereddüdü ortadan kaldırmak istemişlerdir.
Hatta bir olay hakkında, güvenilir bir mezhep aliminden açık bir cevap elde edemeyen ve İslam alimlerinin koymuş [Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]olduğu yöntemleri uygulayarak, Kur’an ve sünnette açıkça bildirilmemiş gizli hükümleri ortaya çıkarmaya gücü yeten yüksek seviyedeki alimler bile, kendi tabi oldukları müçtehidin gerekli gördüğü kurallara uygun hareket edip, onları tatbik ederek cevap vermek ihtiyatında bulunmuşlardır.
Bu derecede olmayan diğer alimlerin görevleri ise; bağlı oldukları mezhepte seçilmiş fetvaları nakletmekten, olaylar hakkında o doğrultuda cevap vermekten ibarettir. İşte gizli bir manayı meydana çıkararak hüküm vermeye gücü yetmeyen her müftünün görevi bundan başka değildir. Şu halde müftüler, kendilerine sorulan bir soruya cevap verirken, sadece, bağlı oldukları mezhepte o mesele için verilen hükmü nakletmelidirler.
Müftülerin bu konuda uymaları gereken bazı kurallar vardır. Mesela, Hanefi mezhebinde bulunan bir müftü, kendisine sorulan bir mesele hakkında, kendi mezhebinin kaynakları ne diyorsa, ona göre cevap verir. Sorulan soru hakkında İmam-ı Azam’da bir cevap bulamazsa, İmam Ebu Yusuf’un sözlerine dayanarak fetva verir; onda da bir cevap bulamazsa İmam Muhammed’in sözlerine bakar.
Şayet bu büyük imamlardan sadece birinin fetvası, günümüzün toplumsal düzenine daha uygun düşüyorsa ve İslam alimleri tarafından da tercih ediliyorsa, ona göre fatva vermesi gerekir.
İşte bu açıklamadan da anlaşılıyor ki fetva vermek, yani dini meseleler hakkında hüküm vermek, dinen oldukça önemli [Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]bir hadisedir. Fetva vermeye herkesin cesaret etmesi doğru değildir-ki böyle bir hareket dinle oynamak demektir.
Müslümanlar için iyiliği emredip, kötülükten sakındırmak ve her daim hakkı söylemek önemli bir görevdir. Fakat bu görevin yerine getirilmesi için birtakım şartlar gerekir ve bu şartları taşımayanlar, bu görevi yapmaya yetkili olamazlar. Mesela, toplumumuzda , tıpla, matematikle, edebiyatla veya felsefeyle az çok ilgilenen birçok kişi vardır. Fakat sadece bu ilgisinden dolayı, derin bir bilgiye ve uzmanlığa sahip olmayan bir fert, kalkar da tıbba veya matematiğe ya da başka bir ilme ait meselelerden bahseder, hükümler verirse; haddini aşmış, kendi bilgisizliğini sergilemiş olmaz mı? Bunun içindir ki, bir ilimde yeterli derecede bilgisi olmayanlar, o ilim hakkında bir hüküm vermezler.
Ya dini ilimler bunlardan daha mı kolaydır? Çeşitli sınıflandırmalara ve düzenlemelere tabi tutulan binlerce umumi meseleyi, kuralı, hükmü içeren dini ilimler hakkında yeterli bilgisi bulunmayan kişilerin, artık kalkıp da bu ilimler adına söz söylemeye nasıl yetkileri olabilir? Bunun manevi, uhrevi sorumluluğunu düşünmek gerekmez mi?